فناوری اصالت سنجی در آتلیه اصالت سنجی و مرمت آثار آوام

در گذشته انجام اصالت سنجی اثر هنری امری راز آمیز  و در حوزه اختیارات کارشناسان خبره‌ای بود که گلوگاه‌های بازار هنر را در اختیار داشتند. در این میان همیشه منتقدین یا هنرمندانی بوده اند که در برابر انحصارات بازار قد علم کرده و این رویه را به چالش کشیدند همین مسئله موجب شد خریداران آثار هنری, اعم از موزه ها و مجموعه داران  دچار سردرگمی شوند و کار به دعاوی حقوقی بکشد، چیزی که تاثیرات نا خوشایند آن بر دنیای هنر تا مدت‌ها و گاهی برای همیشه باقی می‌ماند. پس از پرونده های جنجالی جاعل معروف هان فون میگرن که آثاری از ورمیر و دوهوش را جعل کرده و کارشناسان بسیاری را فریب داده بود؛ دست اندرکاران آثار هنری به این نتیجه رسیدند که برای تشخیص اصالت آثار هنری باید سازوکار کارآمد تری را مورد استفاده قراردهند که بتواند به خبرگان کمک کند چیزهایی را ببینند که از دسترس جاعلان خارج است.

بنابراین فناوری به کمک این کارگاهان هنر آمد. باید در نظر داشت که احراز عنوان کارشناسی برای آثار هنری ساده و دم دستی نیست؛ برای یک کارشناس اصالت سنجی آثار هنری لازم است در وهله اول بر تاریخ هنر به خصوص آن بخشی که در تخصص و کارشناسی اوست تسلط کامل داشته باشد، این تسلط حاصل سالها مطالعه و همچنین پیگیری شبانه روزی این موضوع است، برای یک کارشناس هنری این امر بدیهی است که به موزه ها و گالری ها سر بزند و تا می تواند آثار هنرمندان را از نزدیک ببیند و با جامعه هنری ارتباطی مستقیم و موثر داشته باشد.

هیچ چیز بیشتر از نزدیک شدن و مطالعه آثار و زندگی هنرمندان نمی تواند به کارشناس در تشخیص روش و نحوه تولید اثر هنری کمک کند، اما آیا همنشینی با یک هنرمند به خصوص می تواند شما را به عنوان کارشناس آثار او معتبر کند؟ پاسخ منفی است. کارشناس کسی است که در وهله اول به هنر و روند آفرینش هنری اشراف دارد، همچنین تسلط او  بر دوره های تاریخی، روش ها، مواد و متریالهای مورد مصرف در این دوره ها و فنون و سبک هایی که در هر دوره تاریخی در اجتماعات مشخص مورد استفاده و مرسوم بوده نیز از ملزومات حرفه ای بودن او محسوب می گردد. اما حتی بهترین کارشناسانی که بر سالها مطالعه و تجربه در عرصه هنر تکیه دارند نیز اشتباه می کنند. در اینجا فناوری در کنار آنان قرار می‌گیرد تا از این اشتباهات تا سرحد امکان جلوگیری به عمل آورد.

 فناوری اصالت سنجی چیست؟

یک کارشناس اصالت سنجی، به مانند یک کارآگاه به مجموعه‌ای از داده‌های لابراتواری متکی است، داده های علمی که نشان می دهند چه بر یک اثر هنری گذشته است.

1. بررسی تطبیقی و مطالعاتی بر روی امضاء، سبک، نحوه قلم گذاری و تاش گذاری و پالت رنگی. این مرحله را تا پیش از این کارشناسان هنری بر عهده داشتند که همان طور که گفته شد امکان خطا در تشخیص آنان محتمل بود، اما امروز هوش مصنوعی به کمک انسان آمده و با تکیه بر بانک داده‌‌ای که در اختیار دارد، مسیری را که انسان در زمانی قابل ملاحظه لازم دارد در چند ساعت یا دقیقه می پیماید. دسترسی هر نوع کارشناس هنری به داده های قابل اتکا و معتبر برگرفته از موارد مکتوب و ثبت شده یکی از مهمترین مراحل اصالت سنجی است که در هر صورت چه برای هوش مصنوعی و چه برای انسان باید محیا باشد. ارزیابی بر اساس داده های مخدوش یکی از مهم ترین آسیب های پروژه تطبیقی در اصالت سنجی است.
2. بررسی‌های آزمایشگاهی بر روی متریال مورد استفاده در اثر یعنی بررسی پیگمنت های به کار رفته در اثر نقاشی، بررسی و قدمت سنجی بوم، کاغذ یا چوب بستر اثر.این نوع بررسی ها می توانند قدمت نسبی اثر را نشان دهند. اما استفاده از داده های به دست آمده از آزمایشهایی مانند طیف سنجی فرو سرخ یا اشعه ایکس منوط به داشتن داده های پیشینی و جداول طبقه بندی شده متریالهای مورد استفاده هنرمندان و همچنین داده های زمینه ای صنعت تولیدات محصولات مصرفی در آفرینش هنری است.
3. استفاده از فناوری‌های تصویربرداری پیشرفته مانند تصویربرداری فرابنفش UV فروسرخ IR و رادیوگرافی X-ray این فناوری های نوین به کارشناسان اجازه می دهد چیزهایی را در اثر هنری مشاهده کنند که از چشم غیر مسلح به دور است. به کمک این فناوری لایه های زیرین اثر، طراحی ها، نحوه رنگ گذاری، قطعات الحاقی یا مرمت شده و جزئیات بسیار دیگری هویدا می شوند که می توانند به کارشناس در تشخیص رفتار جعالانه کمک کنند. همچنین برای استفاده در دعاوی حقوقی مستدل بوده و داده های حاصل از تصویربرداری های علمی را می توان به عنوان سند و مدرک مورد استفاده قرار داد.

در نهایت باید گفت که در دوران سلطه فناوری بر زندگی انسان، اثر دست او، میراث فرهنگی و هویت زیستی انسان است که روز به روز ارزشمندتر خواهد شد، اما این در صورتی است که در جریان اقتصاد زحمت هنرمند بر باد نرود و کارآگاهان هنر اینجا هستند تا جلوی وقوع آن را بگیرند، اصالت سنجی اثر هنری با کمک گرفتن از فناوری به آنان این امکان را می دهد که بتوانند قدمی به سمت حفظ و حراست این میراث ارزشمند بردارند.

مریم روشن فکر